शिक्षा - 8 वीं कक्षा की तीसरी भाषा हिंदी पाठ्यपुस्तक प्रश्नावली

शिक्षा

I. एक वाक्य में उत्तर लिखिए

1.शिशु ने रो-रोकर क्या सीखा है?

उत्तरः शिशु ने रो-रोकर हँसना सीखा है ।।

2. शिशु ने लघु होकर क्या सीखा है?

उत्तरः शिशु ने लघु होकर बढ़ना सीखा है।

3. शिशु ने चलना कैसे सीखा है?

उत्तरः शिशु ने गिर-गिरकर चलना सीखा है।

4. शिशु ने सब कुछ कहाँ आकर सीखा है?

उत्तरः शिशु ने सब कुछ दुनिया में आकर सीखा है ।

5. चंगों से क्या सीखा है?

उत्तर: चंगों से चढ़ना सीखा है।

6. मुरली ने गाना कैसे सीखा है?

उत्तरः मुरली ने उर छेदकर गाना सीखा है।\

7. वारिधरों ने पानी बरसाना कैसे सीखा है?

उत्तरः मिट-मिटकर वारिधरों ने पानी बरसाना सीखा है।

8. नदियों ने बहुना कैसे सीखा है?

उत्तरः गिर-गिरकर नदियों ने बहना सीखा है।

II. दो-तीन वाक्यों में उत्तर लिखिए ।

1. शिशु ने दुनिया में आकर पहले क्या-क्या सीखा है और कैसे सीखा है?

उत्तरः शिशु ने दुनिया में आकर सबसे पहले रो-रोकर हँसना सीखा है और लघु होकर बढ़ना सीखता है। गिर-गिरकर चलना सीखता है

2. पानी कैसे बरसता है? नदियाँ कैसे बहती है?

उत्तरः बादलों ने मिट-मिटकर पानी बरसाना सीखा है। और पर्वत से गिर-गिरकर नदियों ने बहना सीखा है।

III. अनुरूप शब्द लिखिए :

1. चंग : चढ़ना :: वारिधर : ————

2. दुनिया : जगत :: उर : ———–

3. नदी : बहना :: मुरली : ———

4. भूख-प्यास : शब्द युग्म :: मिट-मिटकर : ———-

उत्तरः

1. चंग : चढ़ना :: वारिधर : बरसाना

2. दुनिया : जगत :: उर : छाती

3. नदी : बहना :: मुरली : गाना

4. भूख-प्यास : शब्द युग्म :: मिट-मिटकर : द्विरुक्ति

IV. जोड़कर लिखिए :

photo question

उत्तरः

1) b

2) c

3) d

4 )a

v. विलोम शब्द लिखिए ।

1. रोना x हँसना ।

2. चढ़ना x उतरना

3. मिटना x घटना/जोड़ना

4. गिरना x उठना

VI. अन्य वचन रूप लिखिए :

1. नदी – नदियाँ

2. मुरली – मुरलियाँ

3. वाणी – वाणी

4. स्मृति – स्मृतियाँ

VII. पर्यायवाची शब्द लिखिए :

1. शिशु – बच्चा

2. वारिधर – बादल

3. दुनिया – संसार, प्रपंच

4. चंग – चढ़ना

VIII. तारवाले, थापवाले, अन्य संगीत साधनों की सूची

सितार, तबला, मुरली, बीन, वीणा, उफली, ढोलक, शहनाई, सारंगी, गिटार, हारमोनियम्, घटम्

IX. नमूने के अनुसार सही वर्तनीवाले शब्द लिखिए :

उदा : वारिधर, वारिघर (वारिधर)

1. दूनिया, दुनिया ……..

2. शिशु, शीषु’ ………….

3. मुर्ली, मुरली ………….

4. गीर, गिर ………

उत्तरः

1. दूनिया, दुनिया (दुनिया)

2. शिशु, शीषु’ (शिशु)

3. मुर्ली, मुरली (मुरली)

4. गीर, गिर (गिर)

X. आठ नदियों में अधूरे नाम दिए गए हैं। उन्हें पूरा कीजिए।

(मंदाकिनी, घाघरा, कावेरी, गंडक, महानंद, अलकनंदा, यमुनो, कोसी)

पूरक वाचन

1. फूल और कलि से हमने क्या सीखा है?

उत्तरः फूल से हँसना सीखा और कली से मुसकाना सीखा है।

2. नदी और कोयल से क्या सीख सकते हैं ?

उत्तरः नदी से जीवन में बहने सीखा और कोयल से मधुर गीत हरदम गाना सीखा है।

3. चंदामामा तथा मेघ हमें क्या सिखाते हैं ?

उत्तरः नदी से जीवन में बहने सीखा और कोयल से मधुर गीत. हरदम गाना सीखा है।

4. हमें किस प्रकार की सीख की आवश्यकता है?

उत्तरः हमें सदा हम सीखें जीवन में हम रहें तो जीना, सीखना और शिक्षाएँ हो नित ऐसी ही जीवन भरा रहे सीखना है।

कवि का परिचय

कवि का नाम : ठाकुर गोपाल शरण सिंह

काले : सन् 1892 – 1960

स्थल : रीवाँ (झाँसी)

कृतियोँ : ‘जगदालोक’ इनका महाकाव्य है।

माधवी, मानवी, कादंबिनी, ज्योतिष्मति, संचिता, सुमन, विश्वगीत और ग्रामिका इनके मुक्तक काव्य है ।

‘गामिका’ और ‘जगदालोक’ उत्तर प्रदेश सरकार से पुरस्कृत हैं ।।

ಶಿಕ್ಷಣ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸಾರಾಂಶ:
( ಈ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಕವಿ ಅನುಭವಗಳ ಮೂಲಕ ತಾನು ಕಲಿತ ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನಗಳಿಸುವ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಲು ಅನೇಕ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಶ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ನಮಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಸುಖ ದೊರೆಯುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ.)
ಮಗು ಈ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲು ಬಂದಾಗ ಅಳು ಅಳುತ್ತಲೇ ನಗುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ. ತಾನು ಹಳದೆ ಇದ್ದರೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾಗಲಿ ಮತ್ತು ಇರತರಗಲಿ ಗಮನಿಲಾರರು. ಮಗು ತನ್ನ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಹಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಳಲೇಬೇಕು. ಹಗುರವಾಗಿದ್ದು ಬೆಳೆಯಲು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ. ಚಿಕ್ಕದಾಗಿಹರು ಹಗುರವಾಗಿದ್ದು ಮಗು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಆಹಾರ ತಿನ್ನುತ್ತಾ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಕಷ್ಟ-ಪುಷ್ಟವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಹೇಳುತ್ತಾ ಬೀಳುತ್ತಾ ಸರಿಯಾಗಿ ನಡೆಯಲು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ.

ಹಸಿವು ಬಾಯಾರಿಕೆಗಳಿಂದ ಇದ್ದು ಪಕ್ಷಿಗಳು ಆರುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ. ಮೊಟ್ಟೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಮರಿ ತನ್ನ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ತರುವ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದು ಕುಳಿತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ರೆಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬಲಿಯುತ್ತವೆ ಹಾರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ .ಅದು ಅನಿವಾರ್ಯ ಕೂಡ. ತನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೂತು ತೂತಾಗಿ ಸಿದಾಗಲೇ ಕೊಳಲು ಆಡುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಬಿದಿರು ಕೋಲಾಗಿದ್ದ ಆತರ ಮೇಲೆ ಸರಿಯಾದ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ತೂತುಗಳನ್ನು ಕೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸುಂದರವಾದ ಸ್ವರವನ್ನು ಹೊರಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೋಡಗಳು ಕರ ಕರಗುತ್ತಲೇ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸಲು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ. ಮೋಡಗಳು ಕರಗದಿದ್ದರೆ ಭೂಮಿಗೆ ಮಳೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕರಗದ ಮೋಡಗಳಿಂದ ಹಾರಿಕೊಂಡು ಮುಂದೆ ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತವೆ. ಶಿಲೆಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಅಲೆಯನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸುತ್ತಲೇ ಧುಮುಕುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ದುಃಖದಿದ್ದರೆ ಸುಂದರವಾದ ಜಲಪಾತಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ಗಿರಿ ಪರ್ವತ ಗಳಿಂದ ಉರುಳುರುತ್ತಲೇ ನದಿಗಳು ಅರಿಯುವುದನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತದೆ. ಅರಿಯದಿದ್ದರೆ ನಮಗೆ ಈ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.